Quỳnh Thư 

thesaigontimes.vn | Chủ Nhật,  11/6/2017, 16:16 (GMT+7) 
(TBKTSG) - Vào thời thượng cổ, người ta xem mất trí nhớ là một phần của tuổi già. Dần dần, người ta lại nói mất trí nhớ là sự trừng phạt của Thượng đế lên tội lỗi của loài người. Rồi gần đây, nhiều người bảo mất trí nhớ là vì bệnh Alzheimer’s dù hiểu biết của nhân loại hiện nay về Alzheimer’s còn rất ít. Đại khái, một số nhà khoa học cho rằng có một loại protein tên là amyloid xuất hiện trong não dẫn đến sự tích tụ của tau, một loại protein khác, làm cắt đứt nguồn dinh dưỡng đến tế bào não khiến chúng chết đi. Thế là giới khoa học đổ xô đi tìm dược phẩm ngăn lại quá trình này.
Tuy nhiên, các nhà khoa học khác lại không đồng ý như vậy vì họ thấy giải phẫu não một số người không bị bệnh Alzheimer’s lại có đầy những chất này, một bài báo đăng trên tờ Time hồi tháng 2 năm nay đã cho biết như vậy. Ví dụ điển hình chứng minh cho lập luận này là trường hợp của nữ tu Mary sinh năm 1892. Cho đến ngày bà mất trong năm 1992, khi bà 101 tuổi, sơ Mary luôn luôn là một nhà giáo dục năng nổ với giọng cười như sấm rền và một trí nhớ tuyệt vời. Thế mà, giải phẫu não của vị nữ tu này lại thấy đầy amyloid và tau, đủ để cho rằng bà bị Alzheimer’s theo như trường phái đã nhắc ở đoạn trên.
Trong khi đó, một số yếu tố khác - chẳng hạn cải thiện sức khỏe tim mạch, chất lượng giấc ngủ và hoạt động thể chất - đang nổi lên như các phương pháp ngăn ngừa bệnh mất trí nhớ tuổi già ở một số người. Các nhà khoa học đang hình thành một phương pháp mới chống bệnh Alzheimer’s bằng cách giữ cho trái tim khỏe mạnh. Mặt khác, dù không thể loại bỏ nguy cơ Alzheimer’s triệt để, lối sống tích cực về cả thể chất lẫn tinh thần là biện pháp phòng ngừa suy giảm trí nhớ về già tốt nhất hiện nay.
Một bài báo trên tạp chí chuyên ngành thần kinh Lancer Neurology dẫn một nghiên cứu cho rằng một phần ba số ca mắc bệnh Alzheimer’s trên toàn thế giới có thể được ngăn ngừa bằng những phương pháp gần như nằm trong tầm tay chúng ta. Đó là kiểm soát bệnh cao huyết áp tuổi trung niên, bệnh tiểu đường, bệnh béo phì, hoạt động thể chất, trầm cảm, nghiện thuốc lá và, thoạt nghe có vẻ hơi lạ, trình độ học vấn thấp.
Trong số các biện pháp trên, sức khỏe tim mạch dường như là quan trọng nhất. Theo Hypertesion, một tạp chí y học chuyên về cao huyết áp, nếu mọi người Mỹ trung niên mắc bệnh tim mạch được chữa trị đến nơi đến chốn thì có khoảng 25% số ca Alzheimer’s đã không xảy ra. Nước Mỹ tiêu tốn khoảng 200 tỉ đô la cho bệnh Alzheimer’s mỗi năm (xấp xỉ một nữa GDP Việt Nam năm 2016), một phần tư số tiền này vẫn là một con số rất lớn.
Không phải là nhà chuyên môn, chúng ta vẫn có thể tin rằng các bác sĩ đã đúng trong vấn đề này. Há chẳng phải não chúng ta chằng chịt các mạch máu hay sao? Thêm nữa, các tế bào thần kinh lúc nào cũng khát ô xy nên não cần đến 20% lượng máu tuần hoàn trong cơ thể.
Ở Mỹ, tim mạch là hung thủ giết người số 1. Thế nên, suốt 30 năm qua, ngành y tế nước này đã chú trọng đến việc làm sao giúp người Mỹ có sức khỏe tim mạch tốt hơn. Ngày nay, tử suất vì bệnh tim và đột quỵ ở Mỹ đã giảm xuống. Các nhà nghiên cứu bắt đầu nhận ra mối liên quan giữa một trái tim khỏe mạnh và một tinh thần minh mẫn lúc tuổi già.
Có vẻ như bệnh mất trí nhớ tuổi già có căn nguyên trong não bộ đã xảy ra hàng chục năm trước khi các triệu chứng bệnh đầu tiên được phát hiện. Vì vậy, các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực này đang tìm cách phát hiện sớm bệnh suy giảm trí nhớ lúc về già. Nói cách khác, nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh này càng sớm càng tốt.
Như vậy, bắt đầu chuyển sang lối sống tích cực không bao giờ là trễ. Một thực nghiệm trên một nhóm người cao tuổi có lối sống thụ động và gặp vấn đề về trí nhớ cho thấy có thể cải thiện trí nhớ nhờ vào luyện tập thể chất. Dưới sự hướng dẫn của huấn luyện viên, nhóm người này thực hiện các bài tập aerobic trong 45 phút bốn lần một tuần; trong khi nhóm đối chứng chỉ tập duỗi người. Sau sáu tháng, nhóm tập luyện tích cực có tiến bộ trong các bài tập về tổ chức và chú ý so với nhóm đối chứng. Như vậy, bác sĩ tham gia thực nghiệm này cho rằng bài tập aerobic có thể giúp chống lão hóa, theo một nghĩa nào đó.
Có lẽ còn lâu lắm nhân loại mới có được hiểu biết đầy đủ về bệnh mất trí nhớ ở tuổi già, nhưng theo một số nhà khoa học chúng ta cần thay đổi lối sống ngay hôm nay để có thể nhớ tốt hơn lúc về già.