18 Aug
Monstera Deliciosa
Họ: Araceae (Ráy/Trầu bà)
Chi: Monstera (Quái dị)
Loài: – – – – – – – – – – – – – – – – –
Mọi người đã thấy quái vật bao giờ chưa?
À thực ra ý chúng mình là một chú cây – một chú cây quái vật.
Có một loại cây tên là quái vật như thế, chú quái vật này thường sống trong những khu rừng rậm rạp, vươn mình dưới những tán cây to và mang cho mình một vẻ đẹp “cực kì nhiệt đới”. Hẳn mọi người cũng đã biết đến Monstera Deliciosa rồi, hay Monstera Monday đúng không?
Photo: NoriĐây có thể coi là chú quái vật được săn đón nhất trái đất này mất, giống như minh tinh trong làng cây cối vậy.
Nếu mọi người từng coi qua các ảnh về việc chăm cây, trang trí cây cối hoặc tham khảo về việc trang trí nhà cửa chắc hẳn cũng đã từng thấy chú quái vật này rồi đó, nhất là các ngôi nhà ở châu âu hoặc châu mỹ. Với hình dáng đặc biệt của những chiếc lá, lại là loại cây sống rất tốt trong mát nên người ta thường trồng chúng ở bất kì đâu từ tất cả các các không gian trong nhà, đến nơi làm việc, hay các cửa hàng hoặc quán coffee để không gian trở nên xinh đẹp hơn và xanh hơn. Kể cả các không gian mát ngoài trời cũng hay được mọi người ưu tiên trồng chú quái vật này đó.
Rốt cuộc chú quái vật Monstera Deliciosa (Monstera Monday) như thế nào?
Một cách ngắn gọn, Monstera Deliciosa (Monstera Monday) là một thành viên của họ trầu bà “Araceae”, và thuộc chi quái dị “Monstera”. Cho tới nay, đã có hơn 22 loài Monstera khác nhau và Monstera Deliciosa (Monstera Monday) là giống phổ biến nhất. Loài cây này có nguồn gốc từ những khu rừng nhiệt đới Trung Mỹ, nơi mà trải dài từ phần cực nam của Mexico đến Panama. Người ta cũng được tìm thấy ở một số khu vực có khí hậu ôn đới hay trên các hòn đảo cận nhiệt.
Photo: Nori, Derek Powazek. Edit: Cushygarden.Trong môi trường sống tự nhiên, đây là một loài cây leo biểu sinh, tức là cây sẽ đâm rễ trên không hoặc bám lên các thân cây gỗ như 1 bệ đỡ để tìm đến nơi có nhiều ánh sáng hơn. Một cây Monstera Deliciosa có thể cao đến 20m và kích thước 1 chiếc lá có thể lớn hơn 1 mét, mọi người tưởng tượng được không? như “chú quái vật khổng lồ” vậy đó.
Lá của cây trưởng thành sẽ có xẻ sâu, luôn luôn có lỗ trên lá (có thể có nhiều hoặc ít) ở các vị trí ngẫu nhiên và kích thước của các lỗ cũng khác nhau. Cuống lá của cây trưởng thành sẽ xuất hiện 1 đôi cánh nhỏ với nhiều nếp gấp, cũng có thể tưởng tượng như cặp tai voi vậy.
Khoảng cách giữa những nhánh lá trên thân (gọi là lóng hoặc đốt) rất gần, gần như liên tiếp nhau, nên thân cây sẽ chắc chắn, chính vì vậy mà M. Deliciosa chỉ cần 1 bệ đỡ để vươn lên mà không cần bám hẳn vào thân cây gỗ khác. Thời gian để hoàn thiện 1 chiếc lá sẽ tầm 2-4 tháng, cũng chính vì vậy nên để có 1 cây cao đến 20m thì phải là một cây rất rất lớn và lâu năm luôn đó.
Photo: The Creative Exchange.Mọi người thường hỏi Vườn rằng lá lớn tới mức độ nào thì sẽ xẻ thêm hay có thêm lỗ, thì thật ra việc xẻ và có lỗ trên lá sẽ xuất hiện ngay từ lúc lá xuất hiện, tức là từ khi là chiếc lá non nếu chiếc lá ấy xẻ như thế nào hoặc có bao nhiêu lỗ thì trong toàn bộ quá trình tồn tại của chiếc lá ấy sẽ không có thêm bất kì đường xẻ hay lỗ nào thêm nữa. Độ xẻ và độ nhiều của những chiếc lỗ trên lá thường phụ thuộc vào độ trưởng thành của thân. Thường thì lá của cây càng trưởng thành sẽ càng xẻ sâu, và có nhiều lỗ hơn, kích thước lá cũng lớn hơn nhưng đôi khi cũng chưa hẳn chỉ là điều này xảy ra thường xuyên hơn mà thôi.
Không ai biết chính xác các lỗ và đường xẻ mang tính biểu tượng của Monstera Deliciosa có chức năng gì, có giả thuyết cho rằng vì lá có kích thước lớn nên các lỗ này phát triển để lá có thể chịu được gió lớn mà không bị rách, hoặc để cho phép một chút ánh sáng có thể truyền qua các tầng lá phía dưới.
Từ thế kỉ 19, người ta đã bắt đầu trồng Monstera Deliciosa trong khuôn viên nhà luôn rồi đó. Vì thân thuộc và khá phổ biến nên Monstera Deliciosa này đã được vẽ và mô tả rất nhiều, và chúng ta ngày nay có thể được gọi là “hậu duệ của những người trồng Monstera” – nghe xịn nhỉ?
Photo: LiviaMonstera Deliciosa – cái tên đầy đủ (hợp pháp) nhất của chú quái vật này.
Monstera có nghĩa là “quái vật” hoặc “quái dị” về hình dạng và cũng là để đề cập đến kích thước lớn của những chiếc lá, Deliciosa dùng để chỉ loại trái cây thơm ngon mà nó tạo ra, và điều đó tạo thành tên Monstera Deliciosa. Chúng mình đã nghĩ chú cây này có cái tên ấn tượng lúc vừa nghe tên, mọi người có nghĩ vậy không?
Còn Monstera Monday (tên mà chúng mình đã để trong dấu ngoặc) là một tên gọi khác, thực ra cái tên không hẳn là một tên chính thức được ghi vào các tài liệu nhưng lại khá phổ biến. Chắc là do hậu duệ của những người trồng Monstera như chúng ta ngày nay thường gọi Monstera Deliciosa (hay thường xuyên hơn với những cây non hoặc chưa trưởng thành) với tên Monstera Monday vì dễ nhớ hơn rất nhiều, cũng khá dễ thương nữa, theo kiểu “Hi~, it’s Monday”. Ở Cushy, chúng mình cũng hay gọi với tên Monstera Monday hơn này.
Ngoài ra có khá nhiều những cái tên khác được gọi cho chiếc cầy này nữa đó, như Ceriman, Swiss Cheese Plant, Monstera, Mexican Breadfruit, Delicious Monster and wrongly, Split-leaf philodendron…
Có thể mọi người chưa biết, nhưng Monstera Deliciosa không những có hoa mà còn có cả quả nữa đó, bất ngờ đúng không?
Photo: AstfglMonstera Deliciosa thường nở hoa trong điều kiện lí tưởng – môi trường sống tự nhiên (rừng nhiệt đới) hoặc một nơi có khả năng bắt chước môi trường tự nhiên đó một cách hoàn hảo. Hoa của cây có màu trắng cùng với bông mo (spadix) ở trung tâm.
Bởi vì môi trường sống lí tưởng của cây là ở rừng nhiệt đới, vậy nên rất khó để thấy chú quái vật này nở hoa trong nhà. Ở Việt Nam cũng không phải nơi có điều kiện tốt để nở hoa thường xuyên, nhưng khi cây đủ trưởng thành mọi người cũng vẫn có thể thấy chú quái vật này nở hoa đấy, chỉ là không nhiều mà thôi.
Photo: John KingQuả của Monstera Deliciosa là một loại trái cây với hình dáng như một trái bắp, độ dài tầm 10-20cm, với nhiều vảy hình lục giác, có vị ngọt hơi chua, mùi giống chuối và dứa, là một trái cây giàu dinh dưỡng và mọi người bảo rằng nó rất ngon đấy.
Có dịp chúng ta thật sự cũng nên thử qua, nhưng chỉ ăn được khi chúng đã chín thôi nhé, vì khi chưa chín quả của Monstera chứa đầy axit oxalic, một chất được sử dụng để tấy trắng gỗ và làm sạch gỉ kim loại. Những ai ăn nhầm quả Monstera chưa chín, độc tố này sẽ làm kích ứng da và viêm cổ họng nghiêm trọng. Thường khi quả đã chín vảy sẽ tự bong ra và lộ lớp thịt trắng bên trong, chúng mình nghĩ là gần giống như quả mãng cầu của chúng ta vậy.
Nhiều nơi ở Trung Mỹ, mọi người ăn như một loại trái cây hằng ngày luôn vì chứa đầy dinh dưỡng, và cũng vì ở đây M. Deliciosa là một loại cây quen thuộc giống như cây ăn trái của chúng ta ấy.
Các bạn có thấy những chiếc lá vừa giống lại vừa không giống Monstera Deliciosa không?
Nếu mọi người có tìm hiểu sâu một chút về Monstera Deliciosa chắc cũng sẽ biết có khá nhiều kiểu lá khác nhau, nhìn vừa giống lại vừa “ơ không giống lắm nhỉ”, rất khó phân biệt đúng không? Đúng rồi vì đó là những loại biến thể kiểu hình của loài cây này.
Biến thể kiểu hình sao?
Đây – những loại cây có nhiều đặc điểm tương đồng, nhưng cũng có nhiều khác biệt về lá, thân, hoa và điều kiện phát triển với Monstera Deliciosa (nguyên bản), và cũng tìm thấy ở những nơi khác với M. Deliciosa ban đầu. Thực ra vẫn có rất nhiều tài liệu phản biên lẫn nhau về việc có nên quyết định tách chúng ra thành một loài hay không nhưng cho đến bây giờ vẫn chưa đủ thông tin để coi là một loài riêng nên ở thời điểm hiện tại, chúng ta sẽ xem những loại cây gần giống này là các loại biến thể của Monstera Deliciosa. Sẽ luôn có những biến thể phổ biến và không phổ biến. Và những biến thể hiếm thì sẽ luôn được săn đón nồng nhiệt.
Về độ phổ biến thì thể nói đến 2 loại dưới đây:
1. Monstera Deliciousa var. Borsigiana (M. Borsigiana, gần như M. Tacanaensis)
Đây thực sự là một biến thể của Monstera Deliciosa dễ bị nhầm lẫn nhất vì khá khó để phân biệt giữa chúng, nhất là khi chúng còn nhỏ – Mọi người cũng hay gọi là Monstera Deliciosa Small form.
Photo: Loonyhiker, edit: Cushygarden.Một cách để chúng ta có thể dễ nhận biết nhất là nhìn vào thân cây. Nếu là Monstera Deliciosa thì thân lớn hơn, chắc chắn hơn, khoảng cách của các lóng ngắn, thì đối với Monstera Borsigiana khoảng cách này sẽ dài hơn nhiều, thân nhỏ hơn và ở dạng thân leo. Monstera Borsigiana sẽ có tốc độ phát triển nhanh hơn M. Deliciosa.
Lá của Monstera Borsigiana khi trưởng thành thường xẻ nhưng không có hoặc có ít lỗ trên lá, và các lỗ có kích thước khá giống nhau, cuống lá không có cánh như ở M. Deliciosa nguyên bản, về kích thước lá cũng sẽ nhỏ hơn nhiều – giống như lá của Monstera Delicious khi chưa trưởng thành vậy.
Photo: Kittyfisher, edit: Cushygarden.2. Monstera Deliciosa var. Sierrana (M. Sierrana)
Với Monstera Sierrana, lá có nhiều đặc điểm khác với M. Deliciosa rõ ràng hơn như lá xẻ sâu và rộng hơn, do vậy nên nhìn các cánh lá có vẻ gầy hơn nhiều. Lá của cây trưởng thành có thể có ít hoặc không có lỗ và kích thước cũng nhỏ hơn so với M. Deliciosa.
Thân cây cũng có vẻ chắc chắn dù ở dạng thân leo.
Nếu chúng ta có thể bắt gặp một em M. Sierrana thì thật sự rất may mắn đó, vì ẻm thuộc kiểu khá hiếm, hẳn là cũng khá mới, không mọc nhiều và cũng chưa được trồng nhiều.
Ngoài ra do Monstera Deliciosa phân tán ở nhiều nơi khác nhau tạo nên nhiều nhiều khác biệt trong form lá mang tính đặc trưng cho từng vùng khí hậu, điều kiện sống nhưng chưa được tìm hiểu nhiều và chưa có những báo cáo chính thức nữa đó, và rất khó để phân biệt được các form lá (Monstera Deliciosa form 1-6, Monstera Deliciosa Brazil form, … những loại này thì ít khi gặp lắm này). Vậy nên khi mọi người định nuôi một chú quái vật trong nhà, cũng thử tìm hiểu xem mình có thích loại biến thể khác hay không nhớ.
Vâỵ còn biến thể màu thì như thế nào nhỉ?
Có một điều đặc biệt là mọi người thường tìm kiếm hay phải nói là “săn” những biến của Monstera Deliciosa, chủ yếu là vì màu sắc của chúng rất đặc biệt.
Photo: Cubehousejungle, Lutzofleaves. Edit: Cushygarden.Thường sẽ được gọi là Monstera Variegata. Thuật ngữ variegation dùng để chỉ sự xuất hiện của các vùng có màu sắc khác nhau trên lá và thân cây. Hiện tượng va chạm xảy ra do thiếu chất diệp lục trong một số tế bào của thực vật, điều này thường xảy ra nhất do đột biến tế bào.
Có 4 loại đột biến có thể coi là được nhiều người biết tới nhất:
1. Thai Constellation variegated
2. Albo variegated
3. Aurea variegated
4. Mint variegated
Nếu một cây Monstera Deliciousa đột biến kiểu “Albo” thì sẽ được gọi là “Monstera Deliciousa (var. Borsigiana) “Albo” variegata”, trong ngoặc đơn nếu có là để xác định xem cây của chúng ta thuộc kiểu hình nào.
Thường thì đột biến thường xuất hiện trên Monstera Deliciosa var Borsigiana nhiều hơn, cũng phát triển nhanh hơn so với Monstera Deliciosa nguyên bản, và những sự đột biến về màu này sẽ đỏng đảnh và khó chăm hơn bình thường đó.
Photo: Foliageek, Perky. Edit: Cushygarden.1. Thai Constellation variegated
Đây là loại đột biến nổi tiếng với những đốm màu kem rải rác khắp mặt lá, có thể sẽ xuất hiện những mảng hay chấm nhỏ, chúng giống như những chòm sao trong dải thiên hà vây – lấp lánh.
Loại đột biến này có thể coi là loại đột biến dễ tìm thấy nhất vì được tao ra trong phòng thí nghiệm ở Thái Lan nên người ta đã sử dụng tên “Thai constellation” để chúng ta có thể dễ dàng nhớ tới nguồn gốc hơn đó.
Photo: Iwan1510satu, . Edit: Cushygarden.2. Albo variegated
Với sự lem màu trắng trên nền lá xanh, và việc hình thành các mảng màu trắng lớn thường xuyên xảy ra, đây có lẽ là loại đột biến nổi tiếng nhất trên thế giới bởi vẻ trang nhã của mình.
Những chiếc lá có mảng màu trắng càng lớn sẽ càng được săn đón, đặc biệt với những vết loang hoàn hảo như haftmooon với chiếc lá 1 nửa trắng, 1 nửa xanh thật đặc biệt đúng không? hay all white với chiếc lá trắng toàn bộ hoặc gần như toàn bộ, hẳn là nhìn tận mắt sẽ mê xỉu mất, chắc là sẽ xinh hơn những gì thấy trong ảnh nhiều lắm.
Photo: Plantnation_nz, Craigmilran. Edit: Cushygarden.3. Aurea variegated
Biến thể này có kiểu loang màu tương tự như Albo variegated nhưng quý hiếm hơn nhiều với việc thay vì những vệt màu trắng thì Aurea variegated sẽ là vệt màu vàng tươi nổi bật hoặc cũng có thể ngả xanh chuối.
Đột biến này cũng có thể hình thành haftmoon.
Photo: Notyamamasplant, Joel Zimmer. Edit: Cushygarden.4. Mint variegated
Thay vì đột biến thành những đốm hoặc vệt màu riêng biệt như những loại khác thì Mint Monstera xuất hiện những mảng màu pha trộn giữa trắng và màu xanh, nhìn xa sẽ giống như màu xanh mint. Có thể sẽ là trắng xuất hiện trên nền xanh – tức là xanh nhiều hơn và đôi khi sẽ là xanh xuất hiện trên nền trắng.
Và đây cũng là một loại đột biến khá mới mẻ và hiếm gặp.
Đột biến là việc xảy ra ngẫu nhiên, nên sẽ còn cực kì, cực kì nhiều những kiểu không phổ biến khác mà chúng ta có thể không biết nữa đó.
Bài viết này tới đây thôi, về cách chăm sóc Monstera, mọi người hãy đợi Vườn ở bài viết sau nhé. Đây là những chia sẻ của chúng mình về chú minh tinh quái vật này, mong là sẽ đem lại một chút kiến thức và giải đáp được thắc mắc cho mọi người.
Nếu các bạn thấy còn điều gì thú vị mà chưa được nhắc tới, hãy chia sẻ với Vườn nhé.
Cám ơn mọi người đã đọc tới đây.
Cushygarden
